19.11.06

Ζητήματα δημοκρατίας Ι και ΙΙ

Πήρα απόψε στα χέρια μου ένα από τα βιβλία του Cornel West, το "Democracy matters" .

Πριν καν αρχίσω να το διαβάζω, παρασύρθηκα από τις σκέψεις μου σχετικά με το πόσο ασαφής είναι μερικές φορές η αγγλική γλώσσα, με αφορμή τον τίτλο του βιβλίου. Είναι το matters ουσιαστικό ή ρήμα;; Και προσπαθούσα να κατανοήσω πως να είναι άραγε να είναι η μητρική σου γλώσσα τα αγγλικά και να βλέπεις μια τέτοια έκφραση και να μη μπορείς να συμπεράνεις τι ακριβώς σημαίνει... Και θυμήθηκα δύο συζητήσεις που είχα με έναν αμερικανό μεταδιδακτορικό φοιτητή στο πανεπιστήμιο. Στη μία από αυτές του περιέγραφα την έκπληξή μου όταν οι φοιτητές μου (πρωτοετείς και δευτεροετείς φοιτητές στο πανεπιστήμιο) δυσκολεύονταν να καταλάβουν ένα λογικό συλλογισμό στα πλαίσια ενός προβλήματος που λύναμε στην τάξη και έτσι αποφάσισα να τον απλοποιήσω ακόμα περισσότερο. Τους λέω λοιπόν "ξεχάστε για μια στιγμή το πρόβλημα και απλά σκεφτείτε το εξής: Το επιχείρημα που χρησιμοποιώ είναι ότι -αν το Α ισχύει, τότε ... το Β ισχύει επίσης. Ξέρουμε όμως ότι το Β δε μπορεί να ισχύει και έτσι συμπεραίνουμε ότι ούτε και το Α ισχύει". Και έβλεπα ότι πάνω από τους μισούς μαθητές δε μπορούσαν να ακολουθήσουν αυτό το συλλογισμό... Και δε μπορούσα να το πιστέψω. Παιδιά 18 και 19 χρονών. Ακολούθησε μια κάποια συζήτηση με το μεταδιδακτορικό, ο οποίος μου έλεγε ότι η χρήση της αγγλικής γλώσσας είναι τόσο sloppy/loose που τους φαίνεται αφύσικο να μπορώ να συμπεράνω αν κάτι είναι αλήθεια ή όχι χρησιμοποιώντας τη γλώσσα... (για σύμβολα όπως η συνεπαγωγή ή η ισοδυναμία ούτε λόγος βέβαια στο μάθημα, που είναι μάθημα Calculus, τους μπερδεύουν λέει τους φοιτητές!) Τέλος πάντων, σα να παραεπεκτάθηκε η παρέκβασή μου, επί του θέματος.

Διάβασα λοιπόν τα δύο πρώτα κεφάλαια του βιβλίου και ήταν αρκετά ενδιαφέροντα. Κάποια από τα ζητήματα που θίγουν ομολογώ ότι δεν τα είχα σκεφτεί ή συνειδητοποιήσει μέχρι τώρα. Αποφάσισα έτσι να κρατήσω εδώ λίγες "σημειώσεις", σα να κατακάθονται καλύτερα μέσα μου οι σκέψεις έτσι.

Στο πρώτο κεφάλαιο, ο West, καθηγητής θεολογίας στο Princeton, πραγματεύεται το δημοκρατικό έλειμα στις Ηνωμένες πολιτείες σήμερα. Κάνει αναφορά σε τρία δόγματα που θεωρεί ότι το υποδαυλίζουν, συγκεκριμένα free market fundamentalism, aggressive militarism and escalating authoritarianism, και στη συνέχεια αντιπαραθέτει τρεις σημαίνουσες παραδόσεις που συμβάλλουν στην αναβάθμιση της δημοκρατίας, the Socratic commitment to questioning, the prophetic commitment to justice and tragicomic commitment to hope. Ενδιαφέρουσα η ανάλυση του επί των παραπάνω θεμάτων, το πιο συγκλονιστικό όμως κομμάτι του κεφαλαίου ήταν το ακόλουθο...


"The ugly terrorist attacks on innocent civilians on 9/11 plunged the whole country into the blues. Never before have Americans of all classes, colors, regions, religios, genders, and sexual orientations felt unsafe, unprotected, subject to random violence and hated. Yet to have been designated and treated as a nigger in America for over 350 years has been to feel unsafe, unprotected, subject to random violence and hated. The high point of the black response to american terrorism (or niggerization) is found in the compassionate and courageous voice of Emmett Till's mother, who stepped up to the lectern at Pilgrim Baptist Church in Chicago in 1955 at the funeral of her fourteen-year-old son, after his murder by American terrorists, and said: "I don't have a minute to hate. I'll pursue justice for the rest of my life." And that is precisely what Mamie Till Mobley did until her death in 2003. Her commitment to justice had nothing to do with naivite. When Mississippi officials tried to keep any images of Emmett's brutalized body out of the press- his head had swallen to five times its normal size - Mamie Till Mobley held an open-casket service for all the world to see. That is the essence of the blues: to stare painful truths in the face and persevere without cynicism or pessimism."

Ομολογώ ότι ποτέ δεν είχα σκεφτεί πόσο κάποιοι από τους θεμέλιους λίθους της Αμερικανικής δημοκρατίας είναι βαθιά αντιδημοκρατικοί... Και με αυτό το θέμα καταπιάνεται ο West στο δέυτερο κεφάλαιο, με τίτλο ο Μηδενισμός στην Αμερική. Επιλέγει για μια ακόμη φορά να εστιάσει την προσοχή του σε 3 μορφές μηδενισμού (ίσως αυτό το 3 να είναι ιερό τελικά!), the evangelical, paternalistic and sentimental nihilism. Ακολουθεί η σχετική ανάλυση και παραθέτω εδώ μερικά ακόμα αποσπάσματα, πολύ καίρια επιχειρήματα κατά τη γνώμη μου.

"In short, we are a democracy of rebels who nonetheless recreated in our own new nation many of the opressions we had rebelled against. The Declaration of Independence, principally written by the thirty-three-year-old revolutionary Thomas Jefferson- who himself embodied this paradox, being both a courageous freedom fighter against British imperialism and a cowardly aristocratic slaveholder of hundrends of Africans in his beloved Virginia- offers telling testament to this complex and contradictory character of the American democratic experiment."

"The most painful truth in the making of America- a truth that shatters all pretensions to innocence and undercuts all efforts of denial - is that the enslavement of Africans and the inperial expansion over indigenous peoples and their lands were undeniable preconditions for the possibility of American democracy."

"The oppressing effect of the prevailing market moralities leads to a form of sleepwalking from womb to tomb, with the majority of citizens content to focus on private carrers and be distracted with stimulating amusements. They have given up any real hope of shaping the collective destiny of the nation. Sour cynicism, political apathy, and cultural escapism become the pervasive options."

15.11.06

Η γιαγιά, η κερασιά, τ'αστέρι...

"Η γιαγιά! Μια ξεραμένη ψηλή γυναίκα μ'ένα μαύρο μαντήλι δεμένο πάντα στο κεφάλι και λίγα λουλούδια χαμομηλιού φυτρωμένα στις άκριες των χειλιών της.
Η γιαγιά η Δέσποινα! Ένα ήμερο πλατύ ποτάμι, που κυλούσε χρόνια και χρόνια ανάμεσα στα καπνοχώραφα. Κυλούσε... Και παράσερνε στο διάβα του, ξερά κλαδιά, σάπια όνειρα, πνιγμένους πόθους και λαχτάρες. Κυλούσε... Χωρίς διαμαρτυρίες και παράπονα."


Η γιαγιά η Δέσποινα - όπως τη ζωντανεύει η Αλκυόνη Παπαδάκη στο "Χρώμα του Φεγγαριού" - με ταξίδεψε λοιπόν τις προάλλες, μια από εκείνες τις μέρες που το μυαλό αρνείται να συνεργαστεί και να εργαστεί... Και τη θυμήθηκα απόψε και είπα να της δώσω εδώ λίγο χώρο. Εξ ου και τα δύο σύντομα αποσπάσματα.

"Ήτανε εκείνο το δέντρο στα σύνορα του καπνοχώραφου, η κερασιά. Ήτανε κι ένα αστέρι που τρεμόσβηνε στο ματοτσίνορο τ' ουρανού.
Μια ξάστερη νύχτα του Μάρτη, η κερασιά ένιωσε φόβο. Άπλωσε τα κλαδιά της στον ουρανό κι αναστέναξε βαθιά. Τ' αστέρι την κοίταξε στα μάτια και της χαμογέλασε. Κι όλες οι νεραίδες και τα ξωτικά πιαστήκανε από τη φούστα της νύχτας και χορεύανε. Κι όλοι οι βοριάδες κι οι νοτιάδες πήρανε φυσαρμόνικες και τραγουδούσανε. Όλοι οι βοριάδες κι οι νοτιάδες, κι οι ζέφυροι κι οι γαρμπήδες, με μάγουλα ολοκόκκινα από το πιοτό, πιάνανε τη νύχτα από τα μαλλιά και τη φιλούσανε στο στόμα. Και κράτησε το γλέντι ως το ξημέρωμα, ώσπου φάνηκε ο Αυγερινός. Κι έκλεισε τη ρουγόπορτα τ' ουρανού."

11.11.06

Enigma

Σερβιτόροι

Πήγα χθες το βράδυ για δείπνο στο σπίτι του sensei. Η σύνθεση της παρέας πολύ ενδιαφέρουσα: κυρίως μεταπτυχιακοί φοιτητές και πιο συγκεκριμένα ένας καναδός φιλόσοφος, μια κινεζοαμερικανίδα βιολόγος, ένας πολωνοαμερικάνος ψυχολόγος, μια γαλλίδα πολιτικός επιστήμων, ένας ρωσοαμερικανοεβραίος βιολόγος, ένας ρώσος πληροφορικάριος. Κι εγώ. Όλοι aikidokas. Και ο sensei. Ένας πολύ ενδιαφέρον άνθρωπος, αισίως στο 68ο έτος της ηλικίας του, που άρχισε να ασχολείται με το aikido στα 45! Το δείπνο είχε οργανωθεί για να χαιρετήσουμε το Μαρκ, τον ψυχολόγο της παρέας, που αποφοίτησε πρόσφατα και αναχωρεί για το Seattle, όπου βρήκε μια θέση ως experience architect σε κάποια εταιρία.

Και μετά τις φιλότιμες προσπάθειες του Μαρκ να μας εξηγήσει τι εστί experience architect (!) και διάφορα σχετικά ευτράπελα, όπως ότι ένας γνωστός του αρχιτέκτονας επέμενε ότι είναι παράνομο να αποκαλείται architect αν δεν έχει πτυχίο αρχιτέκτονα, η συζήτηση απογειώθηκε. Από χώρα σε χώρα και από γνωστικό αντικείμενο σε γνωστικό αντικείμενο. Περί φιλοσοφίας και επιστήμης και ψυχολογίας, με τον Αριστοτέλη και τους κατά 95% ελληνικής προέλευσης επιστημονικούς όρους να ξεπετάγονται με κάθε ευκαιρία. Και περί της διαφορετικότητας όλων των λαών που αντιπροσωπεύονταν στο τραπέζι.

Και αφού η Γαλλίδα μας ενημέρωσε πως τις προάλλες άλλαξε δέκα χρώματα όταν ευρισκόμενη μεταξύ αμερικανών συμφοιτητών της σχολίασε πόσο κακό ήταν το κρασί που κάποιος είχε φέρει για να διαπιστώσει σύντομα ότι κάτι τέτοιο είναι απαράδεκτο για τα αμερικανικά δεδομένα και η Κινέζα εξέφρασε την έκπληξη της κάθε φορά που πηγαίνει στο σπίτι αμερικανών φίλων της και ακούει τους γονείς να πλέκουν χίλια δυο εγκώμια για τα παιδιά τους, για το πως τα καταφέρνουν καλύτερα από το μέσο όρο στην τάδε η τη δείνα δραστηριότητα, τη στιγμή που ο Κινέζος γονιός θα ρωτήσει το παιδί που θα του φέρει το 95% από το σχολείο τι έγινε το υπόλοιπο 5%, η συζήτηση στράφηκε στο πως στα μάτια των Αμερικάνων τόσα πράγματα "μεταφράζονται" σε $$$ και στο πόσο κεντρική είναι σε αυτό τον τόπο η έννοια του efficiency.

Και θυμήθηκα ένα περιστατικό που κυριολεκτικά με είχε συγκλονίσει όταν είχα πρωτοέρθει εδώ, πριν 3 περίπου χρόνια. Είχαμε τότε βγει με μια μεγάλη παρέα Ελλήνων σε ένα εστιατόριο (κλασσική περίπτωση εστιατορίου μέσα σε mall πάνω σε αυτοκινητόδρομο...). Καθόμαστε λοιπόν και έρχεται ο σερβιτόρος, μες στην καλή χαρά: "my name is ... and I will be serving you tonight". Το προσπερνάμε αυτό. Αρχίζει λοιπόν να σερβίρει νερό στους περίπου 10 παρευρισκόμενους και πηγαίνει από άνθρωπο σε άνθρωπο επαναλαμβάνοντας τις ίδιες ακριβώς κινήσεις και τα ίδια ακριβώς λόγια... Ίσα που δεν ξεσπάσαμε σε γέλια. Και προσπαθούσα χθες να εξηγήσω στους αμερικανούς της παρέας ότι στην Ελλάδα π.χ. , αν ο σερβιτόρος δεν έχει τις καλές του μπορει και να σε βρίσει που λέει ο λόγος, ενώ αν έχει τα κέφια του θα κόψει και λίγο κίνηση, θα κάνει και κανένα σχόλιο για τη συγκεκριμένη παρέα. Και ότι κατ'επέκταση τα πράγματα συμβαίνουν με ένα τρόπο πιο φυσικό θα έλεγα, με λιγότερες μάσκες και προσωπεία.

Είναι μου φαίνεται αυτό το παράδειγμα αρκετά γλαφυρό και κατά τη γνώμη μου δίνει και μια πολύ καλή εξήγηση του γιατί οι Αμερικάνοι έρχονται δεύτεροι (μετά τους Ελβετούς) στον αριθμό των ψυχολόγων και ψυχιάτρων ανά κάτοικο...

Και συνειδητοποιώ πόσο λιγότερο με αγγίζουν ή μάλλον ενοχλούν καταστάσεις αντίστοιχες με αυτή σήμερα, τρία χρόνια μετά...

Πολύ χαίρομαι που επιστρέφω στην πατρίδα για την Πρωτοχρονιά, έστω και για μια εβδομάδα.